Yesemek Taş Heykel Atölyesi | Hitit Uygarlığı

Hitit Uygarlığı her ne kadar Çorum iliyle daha çok özdeşleşmiş olsa da o görkemli taş heykellerin bir de arka bahçesi var. Gaziantep şehrinde bulunan küçük bir ilçe olan İslahiye’de Hitit Uygarlığı’na ait kalıntılar ilçenin kendisinden çok daha büyük bir antik değere sahip olmasını sağlamış durumda. Öyle ki ilçede bulunan Yesemek Köyü kendi adını verdiği bir taş atölyesi ile Dünya’nın dikkatini çekmeyi başarmıştı.

Yesemek’te bulunan bu antik taş atölyesi Hitit mimarisi ve mitolojisine ait eserler yer almaktadır. Maalesef tam olarak tamamlanmamış olan bu eserlerin arasında aslan, tanrı ve savaşçı gibi heykeller yer almaktadır. Gelin 2023 Yüzyılın Depremi ile gündeme gelen bu küçük ilçedeki binlerce yıllık emekçilerin yarım kalan taş heykellerine göz atalım.

Yesemek Taş Heykel Atölyesi Nedir?

Yesemek Taş Heykel Atölyesi, Türkiye’nin Gaziantep ilinin İslahiye ilçesi yakınlarında bulunan, antik döneme ait önemli bir taş ocağı ve heykel atölyesidir. Burası, Geç Hitit Dönemi’ne tarihlenen ve Orta Doğu’nun en büyük taş heykel üretim merkezlerinden biri olan bir atölyedir.

Yesemek Taş Heykel Atölyesi’nin Temel Özellikleri

• Atölye, Geç Hitit döneminde, Hitit İmparatorluğu’nun çöküşü (yaklaşık MÖ 1180) sonrası Hitit vassal devletlerinin kontrolü altında faaliyet göstermiştir.
• Alanda 300’den fazla bitirilmemiş heykel bulunmuştur. Bu heykeller arasında aslanlar, sfenksler, dağ tanrıları ve savaşçılar gibi Hitit dini ve kültürel sembollerini yansıtan figürler yer almaktadır.
• Atölyede yerel bazalt taşı kullanılmış olup, heykeller doğrudan taş ocağında yontulmuş, ardından son rötuşlar ve yerleştirme işlemleri için şehirlere taşınmıştır.
• Bölge, MÖ 8. yüzyılda Asur fetihleri sonrasında terk edilmiştir.

Kimler Tarafından ve Ne Zaman Kullanıldı?

Yesemek Atölyesi, MÖ 2. binyılın sonlarına doğru (yaklaşık MÖ 1300’lü yıllar) Hititler tarafından işletilmeye başlanmıştır. MÖ 9. ve 8. yüzyıllarda Geç Hitit Devletleri döneminde aktif olarak kullanılmıştır. Bölge, Hititler ve sonrasında Asur İmparatorluğu’nun hâkimiyetine girince üretim devam etmiş, ancak Asurların bölgeyi işgaliyle atölyenin faaliyeti sona ermiştir.

Yesemek Taş Heykel Atölyesi’ndeki Heykeller Ne İçin Yapılıyordu?

Yesemek Atölyesi’nde üretilen heykeller, Hitit ve Geç Hitit devletlerinin mimari yapıları ve kutsal alanlarında süsleme ve koruma amaçlı kullanılıyordu. Heykeller genellikle tapınak girişlerine, saraylara, şehir kapılarına ve kutsal mekânlara yerleştirilerek mitolojik ve dini anlamlar taşıyordu. Bazı heykeller ise kraliyet ailelerini, tanrıları veya savaşçı figürleri temsil ediyordu.

Yesemek Atölyesi’ndeki Heykellerin İsimleri ve Özellikleri

Yesemek’te yüzlerce heykel taslağı bulunmuştur. Heykeller genellikle bazalt taşından yapılmıştır ve Hitit sanatının karakteristik özelliklerini taşımaktadır. İşte Yesemek Atölyesi’nden çıkan bazı heykel türleri:

Aslan Heykelleri

• • Şehir kapılarını ve kutsal alanları koruma amacıyla yapılmıştır.
  • Güç ve kudreti simgeler.
  • Genellikle oturur veya yürür pozisyonda tasarlanmıştır.

Sfenks Heykelleri

• • Baş kısmı insan, gövdesi ise aslan biçimindedir.
  • Mezopotamya ve Mısır etkisi görülür.
  • Tapınak ve saray kapılarında koruyucu olarak kullanılmıştır.

Dağ Tanrısı Heykelleri

• • Hitit panteonunda önemli bir yer tutan tanrıları temsil eder.
  • Genellikle bir kayadan veya dağdan çıkan figürler şeklinde betimlenmiştir.

Savaşçı ve Kraliyet Figürleri

• • Hitit kralları, soylular veya kahraman savaşçılar tasvir edilmiştir.
  • Elleriyle kılıç veya asa tutan figürler yaygındır.

Boğa Figürleri

• • Tarım ve bereketi simgeler.
  • Hititlerin kutsal saydığı boğa figürü tapınak süslemelerinde kullanılmıştır.

Yesemek’te bulunan heykellerin çoğu tamamlanmamış halde olup, yapım aşamasındaki işçiliği gözler önüne sermesi açısından arkeolojik olarak büyük önem taşımaktadır.

Hititler ve İslahiye Arasındaki İlişki

• Hititler, MÖ 1600–1180 yılları arasında Anadolu’yu yöneten güçlü bir Tunç Çağı uygarlığı olup, etkilerini Suriye’ye kadar genişletmişlerdir.
• İslahiye, Hitit İmparatorluğu’nun merkezi topraklarından biri olup, Hitit çöküşü sonrası Geç Hitit şehir devletlerinin sınır bölgesi haline gelmiştir.
• Yesemek’in, Geç Tunç ve Demir Çağı’nda önemli bir Hitit merkezi olan Karkamış Krallığı tarafından kontrol edildiği düşünülmektedir.
• İslahiye’nin stratejik konumu, burayı Hititler ile Asurlar ve Aramiler gibi komşu medeniyetler arasında ticaret, askeri seferler ve kültürel etkileşimler için önemli bir geçiş noktası haline getirmiştir.